Хөдөө-Арал

　    Хүний эрх чөлөө гэж чухам юу вэ? гэдгийг хүмүүс янз бүрээр тайлбарладаг ч тэр тайлбарт нэг утгыг заавал тодорхой агуулсан байх хэрэгтэй, даруй "Эрх чөлөө" болно. Хүн хэрэв эрх чөлөөгүй болчихвол хүний эрх нь дагалдан хасагдана. Хүний эрх нь зохих хэмжээгээр хасагдсанаас болж хүний хөгжилт алдагдаж бодитой утгаараа "Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн" болно. Өөрөөр хэлбэл тахир дутуу, хараагүй, соноргүй хүмүүстэй адил болно. Гэхдээ энэ нь голдуу хүний эрхийг хомсдлоор илэрсэн "Хөгжлийн бэрхшээл" болох юм.

      Манай Монголчууд эрх чөлөөгөө хасуулаад олон мянган жил болж байгаа хүмүүс огт биш. Бид уг нь маш хангамжтай эрх чөлөөг эдэлж ирсэн улс. Яг ийм учраас дэлхийг донсолгосон "Их монгол улс"-ыг байгуулж, өөрөө чөлөөтэй хөгжиж, хүн төрөлхтний хөгжилд баларшгүй гавъяа байгуулж байсан юм. Тэгэхэд Монголчууд бид бүрэн эрх чөлөөгөө алдаад чухам хэр удаж байна вэ? гэвэл үнэндээ их удаагүй гэж хэлж болно. Учир нь Монголчууд бид Манжийн "хамгаалалт"-д орсноос болж эрх чөлөөгөө аажим аажмаар алдаж боолын байранд алхам алхмаар шахагдан орж "хөгжлийн бэрхшээл"-тэй болж эхэлсэн юм. XVII зуунаас эхлээд эзэн төрийн эрхээ алдсан Монголчууд маань XIX зууны эцэс болход оршин амьдрах эрхээ хүртэл алдах болжээ. Эхний үөд Монголчууд маань өөрийн гэх нийгмийн тогтолцоо, өөрийн гэх аж ахуй тогтолцоо нь эвдэгдэхгүй юм бол эзэн төрийн эрхээ алдах нь яахав гэсэн шиг бодож Монгол орноо өөрөөс нь нэн хүчтэй болсон Дайчин гүрнээр "хамгаалуулах"-аар эөлдэн дагаж өөрийн эзэнсэг хөгжилтөө алдсан 200 жилийг өнгөрөөж XIX зууны сүүлч болоход өөрийн иргэдийнхээ оршин амьдрах эрхээ ч алдаж эхлэв. Энэхүү харсалт байдал нь Монголчууд эзэн эрхээ алдвал эцсийн үр дүн чухам ямар болох гэдгийг, тэдний эзэн эрхийн тэмцлийн уг чанарыг үнэнхүү ойлгуулж билээ. Ингээд Монголчууд энэхүү тэмцэлд идэвхтэй босолцсон юм. Энэ удааны тэмцэлд бүх Монголчууд хамрагдсан бөгөөд оновчтой хэлхэд Өмнөд монголчууд нэн идэвхтэй оролцсон юм. XX зууны эхнээс эхлээд эзэн эрхийн тэмцэлд их гавъяа байгуулж байсан Өмнөд монгочуудад Тогтох баатар, Хайсан гүн, Дамдинсүрэн баатар, Одой ван, Бавуужав жанжин, Гончигсүрэн ван гэх мэтийн хүмүүс дурдагдах мөртөө 1911 онд Манж Чин улсаас тусгаарласан Монгол улсыг байгуулахад гол хүч болж тэмцэж байсан юм. Үүнд 1913 он болход өвөр 49 хошуу нь "Шинээр нийлэн ирсэн хошуу" болж бүх Монголын эзэн эрхийн тэмцэлд гялалзам амжилт байгуулсан юм. Тэгэхэд эрх чөлөөгөө алдсан Өмнөд монголчууд маань энэхүү тэмцэлд хэр зэрэг идэвхийлэн оролцож байсан гэдгийг олж харна. 1907 онд Богдын хүрээнд очсон Хайсан гүн жич Монголчуудын тусгаар тогтнол буюу эзэн эрхийн сэргэлтэд том гавьяа байгуулсан гурван баатрын хоёр болох Зоригт баатар Тогтох болон Манлай баатар Дамдинсүрэн бол бүр манай Өмнөд монголын шилдэг залуус байсан. Цаашлаад Богд хаант Их монгол нь Өмнөд монголоо буцаан авч Монгол улсаа бүрэн бүтэн болгох гэж цэрэглэсэн 5 замын цэргийн гол хүчийг жолоодсон жанжин нар нь ч бүр өвөрлөгч ноёд байсан бөгөөд дайчин баатар цэргүүдийн доторхийн олонх нь өвөрлөгч байсан юм. Ийнхүү арван хэдэн жилийн цус урсгасан тэмцлээр Монгол улс тусгаар тогтнож чадсан бөгөөд дэлхийн олон оронд мэдрэгдэж, тэр гавъяагаар өнөөдөр НҮБ-д суудал эзэлсэн биөэ даасан эзэн эрхт Монгол улс буй болсон байна. Өнөөдрийн Монгол улс өөрийн гэх эзэн эрхт улс болж чадсан болохоор тэд нар эрх чөлөөний хомсдол гэж байхгүй. Тэд өнөөдөр ардчилалтай, эрх чөлөөтэй, хүний эрх нь бүх талаараа батлагдсан бөгөөд хэний царайг ч халгүй өөрийн гэх улсдаа эрх дархтай амьдарч байна. Тэдэнд өөрийн гэх хөгжлийн хэлбэр, өөрийн гэх төр улсын тогтолцоо, өөрийн гэх нутаг орны эзэмшлийн эрх өөрийн гэх уул уурхайгаа ашиглах эрх байдаг бөгөөд иргэн болгонд оногдох хувьтай "хишиг"-тэй байж жинхэнэ утгын эрх чөлөөт амьдарлаа хийж байна. Тэгэхэд дэлхийн Монголчууд болгон энэхүү хишиг буяныг адилхан хүртэж байгаа биш, хагасаас илүү тооны Монголчууд одоо бас харь гадаад үндэстний "хамгаалалт"-д үргэлжлэн оршиж байна. Тэгвэл эдгээр М онголчуудын эрх чөлөөний байдал хэр зэрэг байна вэ? Тэд үнэхээр эзэн эрхээ авах дургүй, эрх чөлөөтэй амьдрахыг хүсэхгүй байгаа юм гэжүү? Тэд тэгвэл өнө үүрд өнөөдрийн байдалдаа байх хэргтэй гэжүү? Бид өөрийн эрх чөлөөний төлөө тэмцэх эрхтэй юу, үгүй юу?

дутуу ярьж" байх ёстой. Бид эрх чөлөөтэй байх ёсгүй, нэн ч тусгаар эзэн эрхтэй байя гэж бодож ч болохгүй. Тэгэж бодож, тэгэж хэлж, тэгэж хийхэд ямар ч үр ашигт хүрч чадахгүй гэж гүнээсээ итгэн биширч, сүсэглэн явдаг болсон байна. Бид одоох шатны иймэрхүү байдалд орсон "хүнд өвчтөн"-өө дуудан сэрээж, ухааруулан ойлгуулах ажил бол туйлын урт удаан хийх хүчир бэрхшээлтэй ажил болно гэдгийг мэдэх хэрэгтэй. Гэсэн ч бид энэ ажлыг заавал хийх хэрэгтэй. Нэгдүгээр ээлжинд сэрсэн хүмүүс хоёрдугаар ээлжний хүмүүсийг дуудан сэрээж, хоёрдугаар ээлжний хүмүүс нь гуравдугаар ээлжний хүмүүсийг дуудан сэрээх хэрэгтэй энэ мэтчилэн үөийн үө чармайн зүтгэвэл манай Өмнөд монголын бүх хүмүүс аажим аажмаар сэргэж, эрх чөлөө хэмээгч ямар сайхан юм болох хүн хэрэв эрх чөлөөгүй болвол ямар муухай юм болох гэдгийн ялгааг тодорхой таньж, эрх чөлөөний тэмцэлд идэвхийлэн оролцох болно. Тиймээс эрх чөлөө бол хүний зөв хөгжилттэй амьдарч чадахын үндсэн нөхцөл мөн гэдгийг гүн таньж чадаж сая түүний төлөө тэмцэх хүсэлтэй болж чадна гэдгийг ойлгож, энэхүү ёсыг гүйцэд тэмцүүлэхээсээ илүү ойлгуулахыг чухалчлан үзвэл зохино. Учир нь эрх чөлөө гэж юу болохыг мэдээ ч үгүй байж түүний төлөө тэмцэх гэж өрөөс буруу дараалалтай ажиллагаа болно. Иймээс бид түг түмэн Өмнөд монголчууддаа эрх чөлөөний сурталчилгаа хийж ухааруулан сэхээрүүлэх ажилд хүчлэн зүтгэх хэрэгтэй байна. Нэгэн үйлсийн амжилтад хүрэх эсэх нь тэр үйлсийн зөв гэдгийг таних хүмүүсийн харьцал нь бүх иргэдийнхээ хэдэн хувь хүрч байна гэдэг заалт тооноос шийдвэрлэгднэ. Иймээс бид нар өөрийн хийх үйлсээ ардач шинжтэй үйлс болгон хөгжүүлэх хэрэгтэй. Энэ бол манай үйлсийн амжилтад хүрэхийн баталгаа болно.

<Буцах>

Home | Campaigns |  News  |  Links  | About Us

Copyright © 2006 Lupm.org, Allrights